„Stypa po pogrzebie dziadka zamieniła się w cyrk. Nagle się okazało, że wszyscy liczą na spadek”

Nie znoszę pogrzebów. Bo wtedy wszyscy udają świętych. Nawet ci, którzy za życia nie mieli dla zmarłego czasu ani serca, teraz płaczą najgłośniej i recytują wspomnienia, których, mam wrażenie, nigdy nie przeżyli. Na stypie po dziadku siedziałem pod ścianą, próbując nie rzucać się w oczy. W zasadzie miałem ochotę wyjść, ale mama patrzyła na mnie tym wzrokiem, który mówił „Nawet nie próbuj”. Więc siedziałem. Słuchałem ciotek, które nigdy nie wpadły do dziadka, ale teraz rozprawiały o nim jak o najlepszym przyjacielu. Wujków, którzy kiedyś obiecywali pomoc przy remoncie jego kuchni, ale jakoś nie zdążyli się pojawić. A potem, kiedy już wyżarli wszystko z półmisków, padło zdanie, które otworzyło puszkę Pandory:

– No dobrze, a co z mieszkaniem po dziadku?

I wtedy się zaczęło.

Chciałem zniknąć

Mama uniosła brwi, wyraźnie zaskoczona.

– A co ma być? Ledwo się pogrzeb skończył, może nie czas jeszcze…

– Czas, nie czas, ale testamentu przecież nie zostawił – wtrącił wujek Edward, ten sam, który jeszcze tydzień temu nie wiedział, na którym piętrze dziadek mieszka. – To mieszkanie to przecież konkretna wartość. Trzeba ustalić, co z nim dalej.

– Ale jakie „ustalić”? – mama zmarszczyła czoło. – Przecież tata mieszkał tam z Ksawerym, nie?

Wszyscy spojrzeli w moją stronę. Siedziałem jak na rozżarzonym krześle.

– Mieszkałem – poprawiłem cicho. – To chyba nie znaczy, że teraz jest moje?

– Oczywiście, że nie – rzuciła ciotka Halina z taką szybkością, jakby się bała, że ktoś mnie już ogłosił właścicielem. – Dziadek miał troje dzieci, majątek dzieli się równo. To jasne jak słońce.

– Równo? – powtórzyła mama, już wyraźnie wkurzona. – A kto się zajmował ojcem przez ostatnie lata? Kto dzwonił do lekarzy, woził na badania, kupował leki?

– To było z serca, nie dla spadku – wtrąciła słodko Irena. – A my przecież my też mamy wspomnienia, sentymenty…

Wspomnienia, jasne. Właśnie patrzyłem, jak cztery osoby próbują „uczciwie podzielić” 56 metrów kwadratowych, z lodówką pamiętającą PRL i meblościanką, której nikt nigdy nie chciał tknąć.

Nie wytrzymałem

– Nie róbmy scen przy stole – wtrącił się wujek Roman, próbując udawać głos rozsądku. – Może po prostu wynajmiemy mieszkanie, podzielimy się zyskami, nikt nie będzie pokrzywdzony.

– Wynajmiemy? – mama aż się zakrztusiła. – Czyje „my”? To była własność ojca! A wyście przez ostatnie trzy lata potrafili do niego zadzwonić tylko na Wigilię. I to jeszcze z opóźnieniem.

– To nie fair – szepnęła ciotka Irena, teatralnie wycierając oczy. – Przecież miałam na głowie własne problemy…

– I trzecią działkę na Mazurach, ale o tym już nie wspomnisz, co? – rzuciłem, zanim zdążyłem się ugryźć w język.

Zapadła cisza. Mama spojrzała na mnie zaskoczona, ale i z lekkim błyskiem dumy w oku.

– Spis inwentarza trzeba zrobić – powiedziała ciotka Halina, jakby zaraz miała wyjąć z torebki protokół i ołówek. – Bo przecież tam są cenne rzeczy. Zegarek po pradziadku. Kolekcja znaczków. Telewizor nowy!

– Telewizor kupiliśmy razem z dziadkiem, rok temu – odezwałem się. – On płacił połowę i ja połowę, ale jasne, weźcie sobie. Najlepiej od razu wszystko. Nawet kapcie z przedpokoju.

– Ksawery, nie przesadzaj – powiedział wujek Roman. – Rozumiemy, że ci ciężko, ale tu chodzi o sprawiedliwość. O procedury.

– Sprawiedliwość? – mama parsknęła. – Dla was sprawiedliwość to znaczy „byle kawałek tortu się trafił”. Tyle że tortu już nie ma. Zostały tylko zgliszcza.

Chcieli mnie wyrzucić

– To może sprzedamy mieszkanie i podzielimy się po równo – wujek Edward znów zabrał głos. – Każdemu sprawiedliwie. Też mamy swoje potrzeby.

– Nawet nie pamiętasz, gdzie tata trzymał klucze do piwnicy, a chcesz dzielić mieszkanie? – zapytała mama, unosząc brwi.

– A co to ma do rzeczy? To była wspólna sprawa. Ojciec miał troje dzieci, koniec, kropka.

– No właśnie – wtrąciła Irena, stukając paznokciami o porcelanowy talerzyk. – Nie rozumiem, dlaczego Ksawery miałby tu nagle zostać, skoro mieszkanie nie jest jego.

– A ja gdzie mam iść? – zapytałem, spokojnie, ale z ogniem w środku. – Mam z dnia na dzień się wynieść? Do schowka na miotły?

– Możemy rozważyć, żebyś tam jeszcze trochę pomieszkał – zaczął Roman, jakby rzucał mi koło ratunkowe. – Tylko trzeba to spisać. Na czas określony. Na przykład rok. Potem – koniec.

Mama pokręciła głową z niedowierzaniem.

– Naprawdę nie macie za grosz wstydu?

– Nie mów tak – obruszyła się Irena. – Próbujemy tylko znaleźć rozwiązanie. Bez emocji.

– Dziadek byłby zachwycony, że jego pogrzeb zamienił się w debatę o metr kwadratowy – prychnąłem. – Może trzeba było mu to powiedzieć, jak jeszcze żył. Może sam by wam rozrysował plan podziału!

Mama spojrzała na mnie ostrzegawczo.

Było mi żal

Po stypie w mieszkaniu zrobiło się nienaturalnie cicho. Mama krzątała się po kuchni, choć nic już nie było do zrobienia. Siedziałem przy stole w salonie, wpatrzony w stary kredens dziadka.

– Wiesz, on nigdy nie mówił, co chce, żeby się stało z tym mieszkaniem – powiedziałem cicho. – Ale… chyba liczył, że tu zostanę.

Mama odwróciła się powoli, wycierając dłonie w ścierkę.

– Bo wiedział, że masz tu dom. Nie meble, nie metry. Tylko wspomnienia.

– Dla nich to wszystko to tylko liczby. Kwota z ogłoszenia. Raty i podział na głowę – mruknąłem. – Dla mnie to jest pokój, w którym dziadek opowiadał mi bajki, kiedy miałem ospę. Gdzie graliśmy w szachy.

– Wiem. – Mama przysiadła naprzeciwko. – Ale nie licz na ich serce. Oni się znają tylko na kalkulacjach.

– Myślisz, że pójdą do sądu?

– Myślę, że już szukają odpowiedzi w internecie i wpisują: „jak podzielić spadek po rodzicu bez testamentu” – odparła cierpko. – Jednak ja też potrafię grać twardo, jak trzeba.

Zadzwonił telefon. Mama spojrzała na ekran, westchnęła i odebrała.

– Halo? Tak, słucham… Nie, nie zgadzam się. Ani na wycenę, ani na waszego rzeczoznawcę. I tak – zamierzam złożyć wniosek o spadek z uwzględnieniem opieki… Dobrze. Do widzenia.

Rozłączyła się i spojrzała na mnie.

– Chcesz tu zostać?

– Chcę.

– To zawalczymy. Po nas też coś ci zostanie. Oprócz rozczarowań.

Zaproponowali mi układ

Kilka dni później ciotka Irena przyszła „na spokojnie porozmawiać”. Przyniosła szarlotkę z piekarni, którą mama bez słowa włożyła do lodówki.

– No to siądźmy, bo nie chcę, żeby między nami była wrogość – zaczęła słodkim tonem. – W końcu jesteśmy rodziną.

Mama uniosła brew.

– Rodzina to nie tylko wspólne DNA. To też lojalność. Wybacz, ale ostatnio u ciebie z tym krucho.

– Daj spokój. Wszystkim puściły nerwy. A teraz już naprawdę porozmawiajmy. Na chłodno.

– Na chłodno? – włączyłem się. – Czyli teraz chcecie negocjować warunki podziału?

– Nie. Znaczy... tak. Chcemy ci zaproponować układ. Możesz zostać w mieszkaniu, ale zrzekniesz się udziału w spadku. Przepiszemy ci użytkowanie na czas określony. Na przykład dziesięć lat. Potem sprzedamy i podzielimy się po równo. Ty dostaniesz ułamek wartości, ale wcześniej będziesz mógł tu mieszkać. Uczciwe, prawda?

– Serio? – spojrzałem na mamę, nie wierząc własnym uszom. – Macie czelność mówić o „uczciwości”?

– No bo… wszyscy chcemy coś z tego mieć – tłumaczyła się Irena. – A ty jesteś młody. Przecież się dorobisz. To tylko czasowe rozwiązanie.

– Dziadek by was pogonił za drzwi – powiedziała mama spokojnie.

– Nie musimy tego robić w sądzie… – zaczęła Irena.

– A może właśnie powinniśmy. Przynajmniej ktoś tam rozpozna, kto był, kiedy dziadek tego potrzebował. A kto tylko czekał, aż zwolni metraż.

Odzyskałem spokój

Po kilku miesiącach zapadło orzeczenie: mieszkanie zostaje przyznane mamie w całości w ramach zachowku i z tytułu opieki nad dziadkiem. A ja mogę w nim mieszkać, ile chcę. I to legalnie. Nie „na dziko”.

– Widzisz? – Mama wręczyła mi odpis decyzji z uśmiechem. – Dziadek miał rację, że ci ufał.

– A co z resztą? – zapytałem, przekładając dokumenty.

– Dostaną to, co im się należy.

Zaśmiałem się pierwszy raz od dawna. Bo mimo całej tej farsy, wiedziałem jedno: zostało mi coś ważniejszego niż metr kwadratowy. Wieczorem poszedłem do salonu, gdzie wciąż stał fotel dziadka. Usiadłem w nim ostrożnie, prawie nabożnie. Na stoliku wciąż leżała jego stara szachownica. Wziąłem pionek i przez chwilę po prostu trzymałem go w dłoni.

– Dziadku – mruknąłem – patrz, co się porobiło. Ale spoko. Obroniłem twój bastion.

Może to śmieszne, ale wtedy naprawdę poczułem, że on tam siedzi. Tuż obok. W swoim domu. Już spokojny. Bo jego mieszkanie nie poszło pod młotek. Nie zamieniło się w walutę. Zostało domem. Dla mnie. Na zawsze.

Ksawery, 27 lat

Historie są inspirowane prawdziwym życiem. Nie odzwierciedlają rzeczywistych zdarzeń ani osób, a wszelkie podobieństwa są całkowicie przypadkowe.

Czytaj także: